Door Louise de Vos en Franka de Haan
Onderzoek van het UMCG wijst uit dat er geen direct verband bestaat tussen het slikken van de anticonceptiepil en depressieve klachten. Toch hebben veel pilgebruikers hier last van.
Sinds de pubertijd huilt Ilse Boonstra (27) wel een paar keer per week. Lange tijd ziet ze dit als normaal. ‘’Ik ben gewoon een dramatisch persoon’’, denkt ze. Totdat Ilse een paar maanden geleden stopte met de anticonceptiepil. Naar eigen zeggen trok de mist volledig op: “Sindsdien heb ik nog maar twee keer gehuild.”
Midden in je puberteit elke dag hormonen slikken: klinkt als een uitzonderlijke situatie. Maar voor veel jonge vrouwen is het de normaalste zaak van de wereld. De gemiddelde leeftijd om te beginnen met de anticonceptiepil is namelijk 16 en één op de drie vrouwen tussen de 16 en 49 slikt nog altijd de pil. Waarom? Acne, het uitblijven van de menstruatie en de meest genoemde reden: het voorkomen van een zwangerschap.
Het verstoren van de natuurlijke hormoonbalans is niet zonder gevolgen. Net zoals Ilse noemen één op de tien pilgebruikers depressiviteit, huilbuien en een verdoofd gevoel als mentale klachten. “Ik hoorde van veel mensen dat ze verschil merkten na het stoppen met de pil, en ik zat begin dit jaar gewoon in een dikke dip. Ik dacht, laat ik het ook proberen.” Toch wijst recent onderzoek van het UMC Groningen in samenwerking met het Leids UMC uit dat er geen direct bewijs is dat de anticonceptiepil depressieve klachten veroorzaakt. Maar is er dan geen enkel verband? Hoe kan het dat vrouwen toch zo vaak mentale klachten ervaren?
‘Ik lach zonder de pil veel meer. Ook in de pandemie’
Anna-Lena Hasselder (25) uit Duitsland is dit jaar ook gestopt met de pil. ‘’Toen ik naar de dokter ging om te vertellen dat ik wilde stoppen met mijn anticonceptiepil, was het eerste wat hij me vroeg: oké, wat zou je dan willen gebruiken? Ik vind niet dat dat de eerste vraag had moeten zijn die hij me stelde.’’
“Ik heb altijd gehoord dat de pil bijwerkingen kan geven, maar ze praten er niet echt met je over. Het gaat altijd om de fysieke dingen, maar ze informeren je nooit over eventuele psychische klachten, dus je bent je er niet echt van bewust.” Anna-Lena stopte in mei. “Na twee weken voelde ik me al zoveel lichter. Het was echt heel gek. Ik was verrast dat het zo snel zo’n impact had. Mijn stemming was lichter en tegelijkertijd had ik het gevoel dat ik alles dieper beleefde. Hoewel we ons in een pandemie bevinden, heb ik het gevoel dat ik veel meer lach.”
‘’Als een vrouw klachten ervaart, dan moet dat altijd serieus worden genomen,’’ aldus arts-onderzoeker Anouk de Wit (27). In het UMCG-onderzoek onderzocht zij met behulp van de gegevens van bijna 6000 vrouwen of de pil, en zo ja welke pil, depressieve klachten veroorzaakt. Het resultaat? Er is geen causaal verband aangetoond tussen depressieve klachten en pilgebruik.
En dat staat haaks op een eerder onderzoek van De Wit: dat wees juist uit dat pilgebruiksters van 16 jaar 20% meer depressieve klachten ervaren dan niet-pilgebruiksters. ‘’Maar we wisten niet of dat te wijten was aan de pil.’’ Dat zou goed kunnen, zegt De Wit. Het brein is op die leeftijd namelijk nog vol in ontwikkeling en zeer gevoelig voor de effecten van hormonen. Anderzijds zijn meisjes van 16 die aan de pil gaan anders dan meisjes van dezelfde leeftijd die dat niet doen. ‘’We zagen ook dat de pilgebruiksters meer stress, menstruatieklachten en acne hadden. Deze klachten zouden ook een directe verklaring kunnen zijn voor de depressieve klachten.’’
Één derde van de vrouwelijke bevolking slikt de pil, maar onderzoek schiet tekort
Dat het causale verband niet bewezen is, wil niet zeggen dat de pil geen mentale klachten zou kunnen veroorzaken, zegt De Wit. Ze plaatst enige kanttekeningen bij haar onderzoek: “De vrouwen in dit nieuwe onderzoek waren ouder, gemiddeld 27 jaar. Zij hadden veelal al eens eerder een pil gebuikt. Dat is vervelend omdat het de kans vergroot dat zij ‘tevreden’ pilgebruiksters zijn die relatief weinig klachten ervaren. Ontevreden pilgebruiksters stoppen met de pil en zijn daarom ook minder geneigd om aan het onderzoek mee te doen. Dan moet je immers weer vrijwillig beginnen met de pil. .”
Meer onderzoek is nodig. Want hoewel de pil al zestig jaar oud is, staat het onderzoek naar het causale verband tussen de pil en mentale klachten nog in de kinderschoenen. De Wit: “Simpelweg komt dat door het gebrek aan geld. Farmaceuten hebben onderzocht of de pil trombose veroorzaakt, of hoe effectief de pil is. Nu de patenten er af zijn hebben ze er eigenlijk geen belang meer bij om het verder te onderzoeken.” Want wie iets onderzoekt, kan ook iets vinden: “Ze zitten er natuurlijk niet op te wachten om aan te tonen dat hun pil ook nadelige effecten heeft.”
Ayla Arisci (23) is er persoonlijk al lang van overtuigd dat de pil depressieve klachten bij haar veroorzaakte: ‘’Ik heb in acht maanden tijd vijf verschillende soorten pillen geprobeerd. Van alle varianten werd ik depressief.’’ Dat was een hele heftige periode, waarin ze zelfs zelfdodingsgedachten kreeg. Ayla: ‘’Een week of twee nadat ik stopte met de pil begon ik me steeds beter te voelen.’’
Een tweede emancipatiegolf?
Mentale klachten van pilgebruikers zoals Ayla zijn niet nieuw. In de jaren zestig werden dit soort gevolgen ook al beschreven, vertelt de Wit. Sterker nog, de pillen uit die tijd waren nog zwaarder dan nu. “Maar dat was de tijd van de emancipatie. Voor de negatieve aspecten was minder aandacht.” Dat vrouwen baas in eigen buik waren, was op dat moment belangrijker.
De laatste jaren is er iets veranderd, zegt De Wit: “Mensen zijn bewuster van de nadelige effecten geworden. De pil maakte de vrouw geëmancipeerd. Maar nu komen we in een fase waarin we ons af moeten vragen waarom het eigenlijk de vrouw is die de pil moet gebruiken.” Er is sprake van een soort tweede emancipatiegolf op het gebied van anticonceptie.
Tegelijkertijd zien veel vrouwen het nog als de normaalste zaak van de wereld dat zij de pil slikken. In het onderzoek van De Wit gaf maar 4% van de vrouwen aan medicijn te slikken, terwijl 60% de pil gebruikt. De Wit: “Er zijn gewoon een hoop goede redenen om aan de pil te gaan: ongewenste zwangerschappen voorkomen, maar ook menstruatieklachten en acne zijn klachten die de pil kan verhelpen.”
Anticonceptie is maatwerk
Saar* (26) is uiteindelijk na jaren anticonceptiepilgebruik overgestapt op de spiraal. Deze geeft ook hormonen af aan het lichaam, maar minder en lokaler, omdat hij direct in de baarmoeder wordt geplaatst. Toch merkt Saar een enorm verschil tussen de twee anticonceptiemiddelen: ‘’Nu voelt het een stuk lichter. Ik kan nu ook de fijne emoties weer voelen. Ik voelde eigenlijk alleen nog maar negatieve emoties, waar ik dan heel lang in kon blijven hangen. Dat heb ik nu niet meer: alle emoties zijn weer terug.’’
De Wit kan zich goed voorstellen dat vrouwen stoppen met de pil als zij klachten ervaren. Het is trial and error. Ondanks de nadelen, zou ze de pil nog niet afschrijven: ‘’Ik zou nooit de pil níet voorschrijven omdat je bang bent voor depressieve klachten.’’ Maatwerk is de oplossing: ‘’Het mooiste zou zijn als we ontdekken waarom sommige vrouwen klachten krijgen en anderen niet. Dan kunnen we meteen het beste middel voorschrijven in plaats van zeggen dat iemand terug mag komen als ze bijwerkingen ervaart.’’
Voor Ayla zou dat ook een oplossing zijn. Want ondanks haar vervelende ervaring met de pil, staat ze nog wel open voor het proberen van andere mogelijkheden. Ooit. Ayla: ‘’Ik zou de minipil nog kunnen proberen, die is lichter. Maar kans lopen op een depressie komt nooit goed uit.”
*Om privacyreden is de naam Saar gefingeerd.
Whole Latte News 